اسبهای امروزی از اجداد اسبهای چهار پنجه و کوچک به اسم اسبهای اوهیپوس هستند.اوهیپوس اسبی بود به اندازه یک پا قد داشت و در حدود 58 میلیون سال پیش در مردابها زندگی می کرد.نسلهای اوهیپوس به تدریج از نظر اندازه رشد کردند.تغییرات در پاها و اسکلت بدن به وقوع پیوست و احتمالا حیوان به چمنزار بهتر از باطلاق عادت کرد ، اوهیپوس در امریکای شمالی می زیست ، بعد بر اساس نظریه تکامل به مزوهیپوس و براساس گذشت زمان و تغییرات دیگر به مری چیپوس و باز هم در اثر تغییرات و تکامل به گونه ای به نام پلیوهیپوس تبدیل شدند که اسب های کنونی یا مدرن هورس از تغییر و تکامل پلیوهیپوس می باشند.
اسب احتمالا دیرتر از سایر حیوانات اهلی شده است.اولین باری که اسب اهلی شده بنظر می رسد در ایران در حدود 3000 سال قبل از مسیح بوده است.استفاده از اسب از آنجا به روم و مصر گسترش یافت. سوابق بابلی ها نشان می دهد که آنها 2000 سال قبل از مسیح از اسب استفاده می کرده اند. اعراب تا 600 سال بعد از میلاد مسیح استفاده از اسب را شروع نکرده بودند.
اسب معمولا از بدو اهلی شدن عموما برای سواری یا حمل بار و یا کار مورد استفاده قرار می گرفت.مسابقه سوارکاری نیز در قرن هفدهم میلادی به عنوان یک حرفه ورزشی شناخته شد.و اولین مسابقه سوارکاری در اوایل قرن هیجدهم انجام شد.و از آن به بعد بیشتر اسبها برای سواری و مسابقه به کار می روند اگر چه هنوز هم از اسبها برای کار و حمل بار استفاده می شود .
ایرانیان از زمان ورود به صحنه تاریخ اسب را به عنوان یاری وفادار و هوشمند و چالاک و زیبا و سرفراز ستوده اند و در هنر و ادب و عقاید خود جاودان ساخته اند و در باب آن افسانه ها آورده اند و چکامه ها سروده اند.
اسبان عتیق به حالت وحشی در دشت های اروپایی و آسیایی در جاهایی که آب و هوای سازگار داشته می زیسته اند، ولی هیکلی کوچک و پست داشته اند و در اصل برای «دام» یعنی خورش و باربری و خیشکشی به کاربرده می شدند و بعد بر اثر دقت در پرورش و دستکشی به گزینی و علوفه مناسبتر، بزرگتر و پرتابتر گشتند، چنانکه آنها را به گردونه بستند و بعدها به سواری گرفتند. در خود ایران هم استخوان های اسب های وحشی و کوچک اندام در لایه های پیش از تاریخی غاری در 48 کیلومتری شرق کرمانشاه و در خطه ای کوهستانی به نام تَمتَمَه در غرب دریاچه کبودان (ارومیه) و نیز در گودین تپه (زاگرس مرکزی) و تَل ابلیس (کرمان) یافت شده است که احتمالاً برای خوراک پرورانده می شده است.
سرزمین پارس بعنوان اولین محلی که در آن اسب اهلی و مورد استفاده قرار گرفته است و کشوری که بیشترین تعداد نژاد اصیل را بصورت بومی دارد
دارای پتانسیل بسیار قوی در زمینه پرورش اسب است. در ایران نژادهای اصیل,ترکمن, کرد , دره شور , کاسپین و قره باغ وجود دارد که طی سالها با توجه به کارایی تولید و نگهداری شده اند.

نژاد اصیل (عرب)
گذشتهٔ این نژاد هنوز به درستی شناخته نشده‌است، ولی بی تردید این نژاد بسیار قدیمی است و از خاور میانه و نواحی بیابانی یا نیمه بیابانی این منطقه ریشه گرفته‌است. طی تلاش ساسانیان در پرورش و اصلاح این نژاد، اسب‌های اصیلی به وجود آمدند که به خاطر چابکی و مقاومتشان مایه حیرت شدند. این نژاد در تاریخ برای اصلاح نژاد و مقاوم کردن اسب‌ها بسیار مورد آمیزش قرار گرفت. نژاد اسب‌های اصیل انگلیسی از آمیزش اسب‌های عرب با اسب‌های محلی (انگلیسی) ریشه می‌گیرد. خون این نژاد امروزه تقریباً در رگ‌های همهٔ نژادهای سبک وزن جاری است.
قد این اسب‌ها بین ۱٫۴۵ تا ۱٫۵۵ متر است. آن‌ها می‌توانند هر رنگی داشته باشند ولی ابلق نیستند. رنگ مشکی نیز در آنان بسیار نادر است. موهای اسب عرب نرم و ابریشم مانند است. یکی از خصوصیات آن دمش است که بالا نگه داشته شده‌است (حتی به هنگام حرکت). از خوصوصیات دیگر آن سر کوچک و برجسته، گردن بلند و کمانی، کمر کوتاه، کپل بالا و افقی و پاهای ظریف و محکم آن است. پوست اسب عرب نازک و حساس است، به طوری که رک‌های آن به خصوص در سر، مشخص هستند. پیشانی آن صاف است سوراخ‌های بینی آن بسیار باز می‌باشد. به علاوه، اسب عرب بر خلاف دیگر نژادها ۱۷ دنده و ۵ مهرهٔ کمری دارند (به جاب ۱۸ دنده و ۶ مهرهٔ کمری).
اسب عرب در رشته‌های ورزشی که در آن‌ها مقاومت اهمیت ویژه‌ای دارد رایج اند. در مسابقات پرش نیز از آنان استفاده می‌شود (با وجود قد نسبتاً کوتاهشان). در مسابقات درساژ و کنکورهای زیبایی نیز این اسب‌ها به دلیل وقار و ظرافت اندام، خواستار فراوانی دارند.

نژاد اسب ترکمن
اسب ترکمن گونه‌ای از زیباترن اسبها می‌باشد که در منطقه ترکمن صحرا زیست کرده و پرورش می‌یابد. رنگ آنها بیشتر خاکستری رنگ و بدنی کشیده و لاغر دارند. شکم آنها بر خلاف بسیاری از نژادهای دیگر اسبها، تخت و به معنی دیگر شکم آنها لاغر است. صادرات این اسب به خارج از کشور ممنوع است.
اسب ترکمن اسبی است دارای ویژگی‌های منحصر به فردی از جمله: قد ۱۴۸ تا ۱۵۵ سانتیمتر، گوشهای بلند ومتحرک، سینه فراخ و متناسب، کپل کم شیب با عرض خوب، مفاصل قوی، سم‌های محکم با زاویه مناسب، تحمل حرکات سنگین ورزشی و…است. رنگ‌های اصلی این نژاد : کهر، نیله، کرنگ، سمند و قره کهر می‌باشد.
نژادهای شناخته شده از اسب ترکمن در چهار گروه : یموت، آخال تکه، چناران(مخلوط از تلاقی اسب ترکمن وعرب)و گوگلان (منقرض گردیده) دسته بندی شده‌اند.

اسب ترکمن اندامی کشیده، دُمی باریک، سر و گردن زیبا دارد. برای اسب‌های بانژاد ترکمن درسال‌های گذشته ذخیره‌های ژنتیک این اسب، تقاضای جهانی یافته‌است. اسب ترکمن در نزد ترکمن‌ها پیشینه‌ای طولانی در سنن و زندگی صحرانشینی وجنگ وگریزها درگذشته داشته‌است.
در زمانهای قدیم از ان برای ورزش چوگان استفاده میشده و امرزو برای سواری استقامتی و قدرتی استفاده میشود
آثاري از اسب هاي ترکمن تا چهار صد سال قبل از ميلاد مسيح در گورستان هاي اقوام سکائي در پازيريک در کوه هاي آلتائي بدست آمده که نشان مي دهد در ۴۰۰سال قبل از ميلاد مسيح نيز اسب هاي ترکمن را مانند زمان کنوني با نمد مي پيچيدند.
اسب هاي لاغر اندام و بلند بالاي ترکمن در اين گورستان ها همراه با اربابان وخادمين خود دفن شده و اسب هاي ضعيف را نيز کشته وبا اين اسب هاي اصيل به خاک مي سپردند و بر آن عـقـيده بودند که خادمين نيز سوار بر اين اسب ها پست تر شده، همراه سروران خود به اتفاق اسب هاي اصيل به آسمان ها خواهند رفت.
امپراطوران سلسله ي « هان» در چين عاشق اين اسب هاي لاغر اندام و کشيده ي ترکمن بوده و آن ها را اسب هاي آسماني مي ناميدند. به همين دليل لشکريان خود را براي گرفتن اين اسب ها نزد خوانين تراکمه مي فرستادند که با يا به عـنوان امانت گرفته يا خريده واگر ميسر نبود به سرقت مي بردند. بدين منوال تا بالاخره قراردادي بين طرفين بسته شد که هر ساله تعداد سي راس از اين اسب ها به امپراطور چين داده شود. در سپاه داريوش هخامنشي سي هزار اسب ترکمن موجود بوده است.
گفتنی است برنامه‌های اشتباه ایران در نیم قرن گذشته لطمه زیادی به ذخیره ژنتیکی اسب‌های ترکمن زده‌است و متاسفانه تعداد اسب‌های ترکمن خالص و خوب به شدت کاهش یافته‌است.
- امروزه خالص‌ترین اسب‌های ترکمن ایران را در منطقه راز و جرگلان ترکمن صحرا از توابع استان خراسان شمالی می‌توان یافت که بیشترین جمعیت این اسب را دارا می‌باشد. خوشبختانه در سال‌های اخیر توجه بیشتری به تولید اسب‌های ترکمن شده‌است. تعدادی اندک و پراکنده از این نژاد توسط علاقه مندان در تبریز، اصفهان، تهران و همدان نیز نگهداری می‌شوند.

اسب دره شوری
این اسب مورد استفاده استقامت و سواری آزاد دارد و در زمانهای گذشته نیز در چند مورد در مسابقات پرش از ان استفاده شده است
اسب کاسپین
این نژاد قدیمی که مرکز آن کشور ایران است دارای تمام مشخصات اسب بزرگ است ولی در سایز پونی و استفاده آن در تمام ورزشهای سواره و ارابه رانی است و بخاطر سایز کوچکش برای سواری کودکان مورد استفاده قرار میگیرد.


از نژادهای دیگر اسب می توان به نژادهای زیر اشاره کرد:

اصیل انگلیسی (تروبرد Thoroughbred)
این نژاد دیرینهٔ طولانی‌ای ندارد و از آمیزش اسب‌های اصیل عربی با اسب‌های محلی در انگلستان به وجود آمده‌است. بلندی جدوگاه اسب‌های اصیل انگلیسی بین ۱٫۶۵ تا ۱٫۸۰ متر است. اسبان این نژاد تیزپاترین اسب‌های دنیا هستند و از آن‌ها در مسابقات اسب‌دوانی به خصوص مسابقات تاخت استفاده می‌شود. این اسب‌ها معمولاً در مسابقات درساژ و پرش نیز موفق هستند. اسب‌های اصیل انگلیسی نسبتاً حساس، زودشکن و عصبی هستند، که با توجه به تقلا و ریسکی که حین مسابقات می‌کنند قابل توجیه‌است. رنگ بدن آن‌ها نیز معمولاً کهر، کهر تیره، خاکستری و سیاه است. رنگ‌های ابرش و طلایی نیز در آن‌ها دیده می‌شود. رنگ سفید بسیار نادر است. گردن و پاهای این نژاد بسیار کشیده می‌باشد.
کوارتر(Quarter)
این نژاد آمریکایی بوده و از آمیزش نژادهای عرب، بارب و اسپانیایی به وجود آمده و با آمیزش با اسب‌های اصیل انگلیسی اصلاح یافته‌است. قد متوسط آن حدود ۱٫۵۰ متر است. سر آن کوچک و مثلث شکل است و بدنی عضلانی دارد. سرعت این اسب در مسافت‌های کوتاه بالاست و در مسابقات وسترن و رودئو مورد استفاده بسیار قرار می‌گیرد. تقریباً همهٔ رنگ‌ها در این نژاد دیده می‌شوند.
آپالوسا
این نژاد به اسب‌های سرخ پوست معروف است. زیرا برای اولین بار توسط آن‌ها پرورش داده شده‌اند. آپالوسا نیز نامی است که از رودخانه‌ای به نام پالوس، نزدیک یکی از قبایل سرخ پوست گرفته شده‌است.
خصوصیت بارز این نژاد لکه‌های رنگی روی بدن آن است. این لکه‌ها به شکل‌ها و رنگ‌های مختلف بر روی زمینه‌هایی با رنگ‌های متفاوت قرار دارند. به همین دلیل اسب‌های این نژاد از نظر ظاهری بسیار متنوع می‌باشند. بلندی جدوگاه این اسب‌ها بین ۱٫۴۲ تا ۱٫۶۳ متر می‌باشد. این اسب دارای سینه‌ای پهن و کمری کوتاه است. یال و دم این نژاد خیلی پر پشت نمی‌باشد.
فالابلا
با این که فالابلا از نظر قد پونی محسوب می‌شود، ولی به دلیل ریشه‌های نژادش در لیست اسب‌ها قرار می‌گیرد. این نژاد به احتمال قوی از آمیزش اسب‌های اصیل انگلیسی با شتلندها (Shetland) به وجود آمده‌است. قد فالابلا حدود ۷۸ cm است و به نوعی یک اسب مینیاتوری محسوب می‌شود. با این وجود، نسبت به قد کوتاهش از توان بدنی بالایی برخوردار است.

شایر(Shire)
این نژاد از شمال انگلستان ریشه می‌گیرد و بزرگ‌ترین نژاد اسب است. قد شایرها به ۲ m نیز می‌رسد. وزن آن هم حدود ۱ تن می‌باشد. این نژاد نیز بسیار قدیمی بوده و نام آن توسط سزار هزاران سال پیش در ماجرای جنگ‌های گالی (Gaules) آمده‌است. رنگ شایرها معمولاً سیاه بوده، ولی به رنگ کهربایی با لکه‌هایی سفید در پاها یا سر نیز دیده می‌شوند. بدن آن‌ها بسیار عضلانی و قوی است و از آن‌ها برای کشیدن درشکه یا گاری استفاده می‌شد.این نژاد بسیار آرام، مهربان و مطیع می‌باشد.
اصیل اسپانیایی (آندالوزین Andalusian)
این نژاد قدیمی از منطقه‌ای به نام «اَندَلُس» در اسپانیا ریشه می‌گیرد. قبل از قرون وسطی، این اسب‌ها به دلیل چابکی و نرمی حرکات، در جنگ‌ها بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در قرون وسطی، به دلیل سنگینی سلاح‌های جنگی، اسب‌های درشت هیکل تر ترجیح داده می‌شدند تا این که با رنسانس نرمی و سبکی حرکات این اسب‌ها دوباره مورد توجه قرار می‌گیرد. امروزه از این نژاد به خصوص در نمایش‌ها و سیرک‌ها استفاده می‌شود.
بلندی این اسب‌ها بین ۱٫۵۵ تا ۱٫۶۵ متر است و معمول‌ترین رنگ آن‌ها خاکستری است. رنگ آن‌ها با بالا رفتن سن به تدریج روشن تر می‌شود. پال اسبان اصیل اسپانیایی بلند و حالت دار است.
فریزین (Friesian)
فریزین از جمله قدیمی‌ترین نژادهای اسب هاست. استخوان‌های سه هزار سالهٔ آن در اروپا در هلند کنونی یافته شده‌اند. ابتدا از فریزین برای کشیدن گاری استفاده می‌شد. در قرون وسطی به دلیل ظاهر و وقار و حرکات شاهانه اش در دوئل برای از رو بردن حریف استفاده می‌شد.
قد متوسط فریزین بین ۱٫۵۵ تا ۱٫۶۵ متر است. بعضی ار فریزین‌ها به ۱٫۷۵ متر نیز می‌رسند. رنگ آن‌ها همیشه سیاه یک دست است، مگر در صورت آمیزش. به همین دلیل به مروارید سیاه معروفند. پال و دم آن‌ها نیز مشکی، بلند و مجعد یا حالت دار است. حرکات این اسب، به خصوص به هنگام یورتمه بسیار با وقار است. رفتار این اسب‌ها به طلا معروف است، زیرا بسیار قابل اعتماد هستند و به صاحب خود دلبستگی زیادی دارند. همچنین در بسیاری از مسابقات مثل درساژ بسیار خوب عمل می‌کنند.

انگلیسی-عرب

این نژاد فرانسوی می‌باشد که با آمیزش اسب‌های اصیل عرب و انگلیسی اصلاح یافته‌است. اسب اصیل عرب علاوه بر زیبایی و وقار، به این نژاد مقاومت و انعطاف و نرمی در حرکات بخشیده است؛ در حالی که اسب اصیل انگلیسی قد آن را افزایش داده و سرعت آن را بالا برده‌ است.
قد اسب انگلیسی-عرب حدود ۱٫۶۶ متر است و به هر رنگی دیده می‌شود، ولی کهربایی، کرنگ و خاکستری متداول ترند. امروزه از این اسب‌ها در مسابقات پرش، استقامت و درساژ استفاده می‌شود.
پینت (Paint)

این نژاد از نژاد کوارترها می‌باشد، با این تفاوت که این اسب‌ها ابلق هستند. قد آن‌ها بین ۱٫۴۸ تا ۱٫۶۰ متر است. خصوصیات آن‌ها بسیار به کوارترها شبیه‌است.
بارب (Barb)

این نژاد بسیار قدیمی می‌باشد و از آفریقای شمالی ریشه می‌گیرد. به این نژاد حدود دو هرار سال پیش در کتاب‌های رومی اشاره شده‌است. از آن زمان تعداد زیادی بارب به اروپا به خصوص انگلستان برده شد. ریشهٔ بسیاری از نژادهای امروزی از جمله اصیل اسپانیایی به نژاد بسیار قدیمی بارب‌ها بر می‌گردد. از این اسب امروزه برای اصلاح اژاد بسیار استفاده می‌شود.
اسب‌های این نژاد دارای سری بلند، گردنی متوسط و شانه‌هایی پهن هستند. موهای یال و دم این اسب‌ها پرپشت بوده و سم‌های آن‌ها سخت می‌باشند. قد متوسط آن‌ها حدود ۱٫۵۵ متر است. رنگ آن‌ها نیز معمولاً خاکستری، کهربایی، کهربایی تیره و سیاه می‌باشد. بارب‌ها اسبانی آرام، شجاع، مقاوم و سریع هستند، به همین دلیل از آن‌ها خیلی در مسابقات غیر دو استفاده می‌شود. این حیوان در شرایط بیابانی بسیار مقاوم است.

---