فرازی از فرمایشات مقام معظم رهبری در دیدار با ریاست و معاونین محترم سازمان تربیت بدنی

"دنبال ورزشهایی بگردید که بومی ماست و مردم از آنها خبر ندارند، مثلاً ورزش چوگان که یک ورزش ایرانی است، الان هم در دنیا معمول است و چوگان بازی می کنند، ولی ما اصلاً بازی چوگان را بلد نیستیم، اصلاٌ نمی دانیم چوگان چیست، بیائید اینها را احیا و زنده کنید چون جزء فرهنگ شما و اصلاً جزء ملیت شماست."

"چوگان مال ماست ، ما رها کردیم ، دیگران گرفتند."

گواهانی در دست است که چوگان را کهن ترین بازی ورزشی جهان می شناسد زیرا بر دست نوشته ای که زمان آن نزدیک به 600 سال پیش از میلاد مسیح است بازی چوگان میان ایرانیان و تورانیان گزارش شده.
این بازی پرجنبش که نیمی اسب و نیمی سوار به جایش می آورند در نبشه های ایرانی از "کارنامه اردشیر بابکان" گرفته تا ترانه های مردمی و سروده های ستارگان آسمان هنر ایران بسیار آمده و چنان جایی در زندگی مردم داشته که گوینده و سراینده ای کهن یا نو نبوده که از "گوی" و "چوگان" و "میدان" و گوی ربودن و ... سخن سرایی نکرده باشد.
برای نخستین بار در کارنامه اردشیر بابکان از چوگان نام برده شده و پس از آن تقریباً هیچ یک از شاعران و نویسندگان قدیم ایرانی را نمی توان یافت که به ترتیبی سخن از چوگان به میان نیاورده باشد. افسوس که این نوشته ها شیوه بازی چوگان را به روشنی بازگو نکرده اند.
برای نمونه: در شاهنامه شمار بازیکنان چوگان چهرده تن گفته شده "در هر بر هفت بازی می کنند و با ربودن گوی و رساندن آن به انتهای میدان برتری می یابند". قابوسنامه شمار بازیکنان را هشت می گوید که شش تن میان میدان و دو تن دیگر در دو سر میدان جای می گیرند.
چوگان این ورزش همیشه ایرانی در سده های آغازین گاه شمار مسیحی از خاور به چین و ژاپن رفت و از باختر به آسیای کوچک و یونان و پس از آنکه هندوستان از ایران جدا شد در زمان فرمانروایی مغول ها بر آن کشور دوباره همه
فرآورده های فرهنگی ایران و از آن میان چوگان در آنجا گسترش یافت و رونق گرفت.
در آغاز سده نوزدهم که ناشایستگی شاهان ایران، کشور و همه دارائی های آن را به باد می داد و فرهنگ را به نابودی
می کشید این بازی نیز در زادبوم خود به فراموشی سپرده شد ولی پویایی سرشتی آن چون سمندر از خاکسترش باز زایاند.
پیوند نزدیک میان انگلستان و هندوستان چوگان را به اروپا کشاند و در سال 1871 نخستین بازی چوگان در انگلستان انجام گرفت. در پی این رویداد بود که چوگان به زودی درآمریکای شمالی و جنوبی گسترش یافت ولی هندوستان همچنان کانون جهانی این بازی بود.
در سال 1880 بازی های جهانی به نام جام وست چستر آغاز شد که 9 دوره از آن برگزار گردید و در همین اوان در چهار دوره از بازیهای المپیک تابستانی نیز بازی چوگان انجام شد و هم اینک انجام آن در بازیهای آینده المپبک پیشنهاد شده و در دست بررسی است.
سراسر این زمان دراز چوگان در میهن خود آسیبهای بیشتری می دید تا آنجا که پس از ناصرالدین شاه تا آغاز دهه 1350 که جنبش برای نو کردن همه رشته های سوارکاری سر می گیرد دیگر نامی از آن برده نمی شود.
در آن زمان چوگان جان تازه ای گرفته و چندی از مردان و زنان در میدان های خاکی گوی میزدند و چند تیم خارجی به ایران آمدند و تیمهای کشورمان در چند بازی خارج از کشور بازی کردند. در آغاز انقلاب اسلامی و با شروع جنگ تحمیلی بازی چوگان برای چند زمانی تعطیل شد و کاربرد میدان های تهران و شیراز تغییر پیدا کرد.
ولی شیفتگان این بازی زیبا با ساختن میدان خاکی در مجموعه سوارکاری نوروزآباد در تهران دوباره به گوش زدن پرداختند و بازی را زنده نگه داشته و هر سال چند بازی رسمی برگزار می شد. تا اینکه در سال 1381 فدراسیون چوگان شکل گرفت و چندین میدان چمن در تهران و حاشیه تهران ساخته شد و اکنون در چهار باشگاه تهران چوگان انجام می شود و امید است در مراکز استان هایی که در گذشته بازی چوگان انجام می شده میدان ساخته شود و بازی چوگان دوباره در آن مراکز گسترش یابد.

● مشخصه‌های زمین چوگان

طول و عرض زمین چوگان به ترتیب ۲۷۴ و ۱۴۵ متر است (البته در کشور ایالات متحده آمریکا و آرژانتین این ابعاد کمی از استاندارد رایج بزرگ‌تر می‌باشد). طول دروازه نیز ۷ متر می‌باشد.



● مدت زمان مسابقه

یک بازی چوگان به ۶ دوره زمانی)چوکه( که هر کدام ۷ دقیقه می‌باشد تقسیم می‌شود. البته این استاندارد مربوط به کشور انگلستان می‌باشد ولی در آرژانتین و آمریکا این مدت زمانی به هشت قسمت تقسیم شده و بین هر چوکه استراحتی معادل۳ دقیقه و بین دو نیمه ۵ دقیقه در نظر گرفته می‌شود.



● تعداد بازیکنان

در هر تیم چهار نفر بازی می‌کنند. نفر اول یک مهاجم است و کار او حمله و نیز کمک به مدافع است. نفر دوم نیز مهاجم است، ولی وظیفه او در دفاع مهم‌تر است. نفر سوم که معمولاً بهترین بازیکن تیم است، وظیفه دارد تا حرکات دفاعی را به ضد حمله تبدیل کند. نفر چهارم نیز مدافع است و وظیفه دارد توپ را از دروازه دور کند. از آن جایی که چوگان بازی‌ای با روند سریع است، امکان دارد بازی کنان یک تیم در قسمت‌های مختلفی از زمین قرار گیرند که مربوط به وظیفه بازیکن دیگر باشد. در این حالت باید وظایف آن بازیکن را انجام دهند تا به جای خود بازگردند.




● هدف و قوانین بازی

هدف این بازی فرستادن توپ در دروازهٔ حریف می‌باشد. هنگامی که توپ از پشت دروازه خارج می‌شود، پرتاب توپ به تیم مورد حمله قرار گرفته تعلق می‌گیرد، مگر این که خود این تیم باعث خارج شدن آن شده باشد. در این صورت به تیم مقابل یک پرتاب آزاد (از ۸۴ متری محل خروج) تعلق می‌گیرد. پس از هر گل، دو تیم زمین خود را تعویض می‌کنند و داور توپ را در مرکز زمین قرار می‌دهد. در صورتی که دو تیم برابر شوند، وقت اضافی به آن‌ها تعلق می‌گیرد و اولین تیمی که گل بزند برنده اعلام می‌شود. هنگامی که بازیکنی به سمت جهتی که توپ در آن پرتاب شده‌است می‌تازد، تقدم با اوست در صورتی که توپ در سمت راست او باشد (و تنها در این صورت). در این صورت هیچ بازکنی اجازه ندارد راه او را سد کند، مگر آن که در فاصلهٔ معقولی قرار گیرد که هیچ جای خطر نباشد.



● خطاهای ورزش چوگان

قطع مسیر سوارکاری که در طول مسیر خود در حال زدن توپ است و با این کار، انداختن جان او در مخاطره.

ضربه زدن از جهت مخالف ) از سمت چپ(.

سوارکاری و یا زدن ضربه به شکلی که برای سایر سوارکارها خطرناک باشد.




● انواع جریمه‌های بازی چوگان

احتساب یک گل برای تیم مقابل درصورت برخورد خطرناک و یا خطای عمد در نزدیکی دروازه.

▪ زدن یک ضربه آزاد از فاصله ۲۷ متری در جهت مخالف دروازه، و قرار گرفتن مدافعین در پشت خط دروازه. مدافعین تنها زمانی اجازهٔ دخالت دارند که ضربه زده شود.

▪ زدن یک ضربه آزاد از فاصله ۳۶ متری با همان شرایط.

▪ زدن یک ضربه آزاد از فاصله ۵۴ متری به طوری که هیچ مدافعی تا فاصله ۲۷ متری نقطه زدن توپ قرارداشته باشد.

▪ زدن یک ضربه آزاد از وسط زمین )بدون وجود قانونی مانند آفساید و... مانند فوتبال(.

▪ زدن یک ضربه آزاد از محل وقوع خطا. در این شرایط هیچ مدافعی نباید تا فاصله ۲۷ متری از نقطه زدن ضربه قرار داشته باشد.

کورنر مانند فوتبال وجود ندارد ولی حرکتی مشابه به شکل زیر انجام می‌گیرد: یک ضربه آزاد از فاصله ۵۴ متری دروازه به این شرط که مدافعین در فاصله ۲۷ متری از زدن ضربه قرارداشته باشند.



● داوری در چوگان

بازی چوگان توسط دو سر داور و یک داور قضاوت می‌شود. سرداوران برای اینکه در کم و کیف بازی قرار داشته باشند سوار بر اسب می‌باشند. در صورت توافق بین کاپیتان‌های دو تیم می‌توان قضاوت را به دو سرداور واگذار کرد ولی در صورت عدم توافق بین آن دو، تصمیم گیری حکم قطعی به عهده داور سوم است.



● شروع مسابقه چوگان

در ابتدای شروع مسابقه، هر دو تیم در میانه زمین و پشت خط میانی صف آرایی کرده و چیدمان مخصوص به خود را می‌گیرند. سپس داور توپ را از فاصله ۶/۴ متری به میان آنها پرتاب می‌کند و بازی با تصاحب توپ از طرف یکی از دو تیم شروع می‌شود.



● توقف بازی

توقف مسابقه چوگان در شرایط معمولی فقط در زمان پایان یک چوکه، جهت استراحت و تعویض اسب‌ها صورت می‌گیرد، ولی اگر در میان یک چوکه یکی از اتفاقات زیر رخ دهد داور می‌تواند دستور توقف بازی را صادر نماید.



● زمین خوردن یکی از اسبها در حین مسابقه.

مصدوم شدن یک اسب بر اثر سانحه و یا اتفاقی غیر منتظره برای یکی از اسب‌ها )در صورت زمین خوردن سوار کار از اسب به طوری که اتفاق جدی برای سوارکار رخ نداده باشد، بازی همچنان ادامه خواهد داشت(.



● نحوه ثبت امتیازات

زمانی یک امتیاز برای تیمی ثبت می‌شود که توپ از خط دروازه آشکارا بگذرد و داور صحت آن را تصدیق نماید. در صورتی که توپ به قسمت فوقانی دروازه برخورد کند ثبت امتیاز مشروط به تاُیید داور است.



● اسبهای چوگان

در ورزش چوگان معمولاً از اسبهای کوتاه قد استفاده می‌شود، بدین منظور پونی‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. در یک بازی معمولاً از یک اسب حداکثر در دو چوکه استفاده می‌شود، البته باید بین آن‌ها یک چوکه استراحت به اسب داده شود.



● وسائل ضروری اسب در حین مسابقه چوگان

بانداژ برای حفاظت چهار ساق اسب به منظور عدم برخورد ضربات توپ و یا چوب چوگان به ساق‌ها.

انتخاب افسار (دهنه، لگام) مناسب جهت کنترل هرچه بهتر اسب در حین مسابقه.


● وسائل ضروری سوارکار

▪ کلاه ایمنی مخصوص چوگان

▪ دستکش

▪ شلاق چوگان که اندازه آن تقریباً معادل ۱۰۶ سانتیمتر می‌باشد و علت آن نیز سهولت استفاده از آن حین مسابقه‌است.

▪ چکمه سوارکاری بدون بند

▪ زانوبند



● اندازه چوب چوگان و توپ

چوب چوگان دارای طولی معادل ۱۲۹ سانتیمتر می‌باشد که انتهای آن به صورت استوانه‌ای است. معمولاً برای ساخت آن از چوب بامبو یا چوب‌های سبک و مقاومی همچون چوب درخت خرمالو استفاده می‌شود. قطر توپ حدود نیز ۲۵/۸ سانتیمتر است و در حدود ۱۴۱-۱۲۷ گرم وزن دارد، جنس توپ از چوب بید و یا بامبو می‌باشد. البته در بازی‌های تمرینی از نوع پلاستیکی و فومی آن هم استفاده می‌شود.

---